Carnavalstradities in Duitsland, België en Nederland

Deze gebruiken, die onder "carnaval" of "Vastenavond" vallen en waarmee de vooravond van de zes weken durende vastentijd tot Pasen wordt gevierd, bestaan niet alleen in Duitsland maar bijvoorbeeld ook in België en Nederland. Maar hoe zien die verschillende vormen van de carnavalstradities er nu uit?

Oorsprongen

Er bestaan bewijzen dat er al bij vroege hoogontwikkelde culturen uitbundige feesten plaatsvonden die meestal verband hielden met het ontwaken van de natuur in de lente. Ook de Kelten en de Germanen feestten erop los om boze wintergeesten te verjagen. Dat het huidige carnaval hierin zijn oorsprong vindt, betwijfelen enkele historici nog steeds. Zo wordt tegenwoordig aangenomen dat er in de vroege middeleeuwen voor een lange tijd geen soortgelijke feesten plaatsvonden, maar dat die zich pas op het hoogtepunt van de late middeleeuwen samen met de vastentijd hebben ontwikkeld: in de 12e eeuw kondigde de paus een vastentijd voorafgaand aan Pasen af. In heel Midden-Europa vonden er van tevoren festiviteiten plaats met de bedoeling om bederfelijke eetwaren vóór het begin van Pasen te benutten. Vanaf de 14e eeuw werden dansen, optochten en verkleedpartijen toegevoegd aan het overvloedige geschrans. Dat leidde soms tot situaties tijdens Vastenavond wat bij de overheid en de kerk hoegenaamd niet door de beugel kon. Er bestaan heel wat bewijzen uit de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd voor beperkingen en verbodsbepalingen met betrekking tot de buitensporige en chaotische activiteiten.

Carnaval in Duitsland

Carnaval is inmiddels over grote delen van Duitsland verspreid, maar de grote carnavalsbolwerken in Duitsland zijn te vinden in Keulen en het Rijnland, Rijn-Hessen met Mainz en Baden-Württemberg met de "Schwäbisch-alemannische Fastnacht".

Het "Kölner Karneval" behoort wereldwijd tot de grootste en bekendste volksfeesten. In zijn huidige vorm gaat het terug tot 1823, toen het feest comité van het Keulse carnaval werd opgericht. Nadat de Franse bezetter van Pruisen vanaf 1815 het carnaval verboden maakte, werd destijds het plan bedacht om het vrijwel uitgestorven straatcarnaval weer tot leven te wekken en op een geordende manier in de juiste banen te leiden. De optocht op carnavalsmaandag werd in het leven geroepen, evenals een volledig nieuw personage: "Held Karneval", de voorloper van de huidige Prins Carnaval. Spotten met de heersende overheid is uitgegroeid tot een centraal element van de carnavalsactiviteiten aan de Rijn. De uniformen van de carnavalsgarden zijn bijvoorbeeld een parodie op de strenge Pruisische soldaten.

De "Schwäbisch-alemannische Fastnacht" in Zuidwest-Duitsland steekt schril af tegen het carnaval aan de Rijn: het "nieuwe" carnaval op Keulse wijze. Hierbij organiseerden ambachtslieden en de arbeiders van bourgeoisie in de vroege 19e eeuw een Vastenavond, wat al snel een traditie werd in Midden-Europa. De oorspronkelijke Vastenavond met middeleeuwse wortels bleef in Zuidwest-Duitsland wel verder bestaan naast dat nieuwe carnaval, maar werd teruggedrongen tot hij bijna volledig verdwenen is. Pas tegen het einde van de 19e eeuw werd er teruggegrepen naar middeleeuwse gebruiken. Er werden opnieuw narrengilden in oude stijl opgericht. Zo is het hoofdkenmerk van de "Schwäbisch-alemannische Fastnacht" gelukkig tot op vandaag behouden gebleven: de vermomming van de deelnemers met meestal uit hout gemaakte maskers (zogenaamde "Larven" of "Schemen"). Bijzonder is dat er niet elk jaar van kostuum wordt veranderd, maar dat de dragers er altijd aan vasthouden. Voor een deel worden ze zelfs nagelaten aan volgende generaties.

Carnaval in Nederland

In Nederland wordt vooral in het katholieke zuiden, in Noord-Brabant en Limburg, carnaval gevierd. In die regio's hebben leerlingen en studenten zelfs carnavalsvakantie. Het eerder protestantse noorden doet daarentegen grotendeels niet mee aan de verkleedpartij. De Nederlandse bolwerken van het carnaval zijn te vinden in Maastricht, Den Bosch, Breda, Bergen op Zoom en vooral in Venlo. De sterke beïnvloeding door het carnaval aan de Rijn is bijvoorbeeld te zien aan Prins Carnaval en de in het Keulse carnaval gebruikelijke uitroep "alaaf". Het hoogtepunt van de carnavalsperiode is het straatcarnaval, dat vooral op carnavalsmaandag en op Vastenavond wordt gevierd.

Carnaval in België

Het carnaval in België wordt gekenmerkt door een bonte mix van Rijn- en regionale tradities. Zo komen vooral in het oostelijke deel van België optochten op carnavalsmaandag of prinsenproclamaties naar Duits voorbeeld voor. Maar zoals in Binche heb je ook carnaval met een volledig eigen karakter. Op die plaats, niet ver van Bergen, wordt het bekendste carnaval van Wallonië gevierd. De belangrijkste figuren van de vrolijke drukte zijn de beroemde "Gilles", die sinaasappelen naar het volk gooien en symbool staan voor de vernieuwing van het leven. De Gilles mogen zich alleen onder begeleiding van een trommelspeler voortbewegen, mogen nooit in het openbaar gaan zitten en mogen nooit dronken zijn. Een Gille herken je aan de met ruches en riemen met bellen versierde klederdracht in de Belgische kleuren, en aan de buitensporig grote hoed die uit 300 struisvogelveren bestaat. Om hun gezicht te verbergen, dragen Gilles wassen maskers met een sik, een bakkebaard en een groene bril.

Zoals u ziet, kent het carnavalsfeest heel wat verschillende vormen. Hoe wordt het bij jouw gevierd?

Geen zin in carnaval dit jaar? Dan kunt je je vrije tijd misschien gebruiken om in plaats daarvan wat te ontspannen tijdens een korte vakantie bij Center Parcs – bekijk hier onze lastminute-aanbiedingen!